Tijdens het programma Stemmingmakers op L1 (de regionale omroep van Limburg) sprak Frank Ruber met Ineke Strouken (Tegelen, 1951), toenmalig directeur van het Nederlands Centrum voor Volkscultuur en Immaterieel Erfgoed. Daarbij kwam onder andere de Sjaasbergergank ter sprake.
“Het is de mooiste traditie van het Cultureel Erfgoed.”
Het interview kunt u hieronder luisteren.
Er is een herdenkingsvideo over de doorbraak in Porta Pia gemaakt door de UAAR-kring van Rome. Hier acteert men hoe de Zouaven op 20 september 1870 verslagen werden door het Italiaanse leger bij de Slag om Rome. Garibaldi was hier niet meer bij. Onze Kluizenaar Weerts was toen al weer enkele maanden terug in de Kluis en bewerkte de dagboeken om deze “in den druk te geven” zoals hij in een brief aan zijn bevriende heer Oomen schreef. Ook schreef hij dat hij 13 Zouaven op bezoek had gehad in de Kluis.
In het blad Traditie (tijdschrift over volkscultuur en immaterieel erfgoed) is een artikel gepubliceerd over de Kluis en de enige kluizenaar die Nederland nog telt (broeder Hugo, die onze Kluis ook met een bezoek heeft vereerd).
De stichting Kruisen en Kapellen in Limburg (onderdeel van het bisdom Roermond) heeft in 2011 in haar blad aandacht besteed aan de Kluis op de Sjaasberg.
Het blad Kijk op Valkenburg stond een rondwandeling beschreven die vanuit Valkenburg ook via de Kluis gaat.
In 1950 schreef Ad Welters het boek Kluizenaars in Limburg. Een stukje hieruit over de Sjaasbergergank.
Maar vooral was en is het op de Schaelsberg druk, wanneer er op de laatste Zondag, gewoonlijk van Juni, het feest van St. Leonard of Leendert gevierd wordt. Deze z.g. Schaelsbergergank werd door pelgrims gehouden van verre en na, die zelfs vanuit Maastricht en omgeving reeds in de nacht door Valkenburg trokken, luidop biddende de rozenkrans. Boven op de Schaelsberg werd het dan langzaamaan een drukte van belang en de mensen stonden in grote troepen voor de enge deur der kapel, die dan veel te klein was, om alle pelgrims te bevatten. De pastoor van Schin-op-Geul droeg de plechtige hoogmis op. In de open lucht, onder de oude bomen als in een “kerk van ongekorven hout”, werd de preek gehouden, als in de eerste Christentijden.
Na de H.H. Diensten gingen tenten en kraampjes open, zeurde een orgel, ketsten de schiettenten en kwam de echte volkskermis los, waarbij zeer goed gezorgd werd, dat ook de inwendige mens niet vergeten werd. In de Franse tijd, 1808, werd door Meyer Quax van Schin-op-Geul verboden op de Schaelsberg H. Mis te lezen en dat er dus ook geen kramerijen en drinkgelegenheden zouden zijn, onder bedreiging van straf. Men moet bedenken, dat de Schaelsberg een grote driedaagse Sint Leonard-kermis vierde, waarop door de boeren vooral jaarmarkt en knechtenen meiden-verhuurdagen werden gehouden.
Toch — al was er geen H. Mis — trok het volk, als gewoonlijk, de berg op en werden er tenten opgeslagen. Uit vrees voor mishandeling is de politie toen maar stil naar huis gekeerd, de met de dood bedreigde Meyer voorop!
De gestichte H.H. missen in de kapel der kluis 1806
St. Leonard werd gevierd op de laatste Zondag van Juni. Dit feest heeft zich het langst gehandhaafd en de oudere mensen hebben nog de grote toeloop van het volk gekend, dat van de vroege morgen tot laat, biddend de Schaelsberg besteeg. Bij de kluis was het kermis naar limburgs gebruik met tenten en kramen en menig vaatje werd onder de lommer der zware bomen geledigd. Na de plechtige Hoogmis met preek, als de mensen “half binnen, half buiten stonden”, zocht ieder zijn schaduwplekje op en het feest kon beginnen. Nu nog, ofschoon de oude “Schaelsbergergank” geen schaduw zelfs is van vroeger, zal geen echt Valkenburger Sint Leonard vergeten en met troepjes wandelt men, biddend of niet, naar dit mooiste stukje van geheel ons land.
De Schaelsbergergank is door menig schrijver beschreven, ook in dialect, in poëzie en proza en de beschrijving van de Valkenburger Pierre Visschers in een lang vers is onnavolgbaar door humor en rake tekening.
Ad Welters noemt een gedicht uit 1926 van Pierre Visschers (Valkenburg, 1882-1936). Dit onnavolgbare, soms humoristisch gedicht over de Sjaasbergergank is herdrukt en uitgegeven bij gelegenheid van de feestelijke heropening van de Kluis op 25 april 1976.
U kunt het lezen, niet alleen in de oorspronkelijke Limburgse versie, maar ook in een Nederlandse vertaling!
Harry Winthagen schreef een lied over een wandeling vanaf Kasteel Schaloen langs Landgoed Genhoes en de Drie Beeldjes naar de Kluis op de Sjaasberg.
Interviews op TV Valkenburg met verschillende vrijwilligers van de stichting Sjaasbergergank, opgenomen tijdens een kermis bij de Gank.
In 2010 werd de Gank opgeluisterd door Mannenkoor Geulklank met mooie Limburgstalige gezangen.
Het Youtube-kanaal Amersfoort gezien was in 2012 te gast bij de Kluis.
Óngerwaeg (een programma van L1) kwam op 20 januari 2016 langs bij de Kluis.
